Ο Πειραιάς και η Αθήνα στα 1930 δεν είναι μόνον η ειδυλλιακή φαντασίωση που έχουμε στο μυαλό μας. Ούτε το αίσθημα ρετρό που κατασταλάζει εντός μας σε εποχές, κατά τις οποίες λόγος και πράξη δεν συμπίπτουν δημιουργικά.
Πάντως, επισήμως, είναι η χρονιά που ανοίγουν οι πόρτες των δισκογραφικών εταιρειών στο ρεμπέτικο τραγούδι. Η Χις Μάστερς Βόις, η Κολούμπια και η Οντεόν των εβδομήντα οκτώ στροφών αναζητούν φωνές τύπου Μάρκου Βαμβακάρη· η παρουσία του Συριανού εκδορέα -αυτό ήταν το επάγγελμά του- σφράγισε την ερμηνευτική γραμμή του είδους εξακολουθητικά. Την καλλιτεχνική ευθύνη των εταιρειών την αναλαμβάνουν πέντε πρώτης γραμμής οργανοπαίκτες: ο Παναγιώτης Τούντας, ο Σπύρος Περιστέρης, ο Γιάννης Δραγάτσης ή Οδοντάκης, ο Κώστας Σκαρβέλης και ο Δημήτρης Σέμσης ή Σαλονικιός.
Ο Στέλιος Κηρομύτης στο πάλκο -πάντα κοστουμαρισμένος και περιποιημένος
Στα 1937 ένας βέρος Πειραιώτης, ο Στέλιος Κηρομύτης ηχογραφεί το «Μες στου Βάβουλα τη γούβα» στην Κολούμπια, κατόπιν συστάσεως του Στράτου Παγιουμτζή, μέλους του σκληρού πυρήνα της τετραμελούς πειραϊκής κομπανίας. Οι άλλοι ήταν ο Μάρκος, ο Στράτος και ο πρόωρα χαμένος από εθισμό στην ηρωίνη Ανέστης Δελιάς. Είκοσι πέντε χρόνια περασμένα απέραστα από τον θάνατό του (6 Μαρτίου 1979)· είχε γεννηθεί, κατά δήλωσή του σε συνέντευξή του στον Λευτέρη Παπαδόπουλο το 1972 (βλ. «Να συλληφθεί το ντουμάνι!», «Καστανιώτης«), το 1908. Ο Τάσος Σχορέλης στη «Ρεμπέτικη Ανθολογία» του («Πλέθρον») προτιμάει το 1903, ενώ ο Παναγιώτης Κουνάδης καταθέτει στο ημερολόγιο τού 2005 «Ρεμπέτικο 1850-1960. 118 δημιουργοί και εκτελεστές» («Αδάμ») το 1907. Είχε συνθέσει περί τα δεκαπέντε τραγούδια και τραγούδησε περί τα σαράντα (βλ. και «Στέλιος Κηρομύτης. 21 αυθεντικές ηχογραφήσεις», «Φαληρέας»).
Εξι μήνες μετά τον Μάρκο ηχογραφεί ο Στέλιος Κηρομύτης το πρώτο τραγούδι στην Κολούμπια: «Ο συγχωρεμένος ο Στράτος, επειδή έβλεπε και άκουγε ότι εγώ κάνω τη φωνή του Μάρκου ίδια -ο Μάρκος τότε ήτανε στην Οντεόν και η Κολούμπια είχε φάει τα λυσσακά της να βρει μια φωνή ίδια να αντιμετωπίσει την Οντεόν-, και ο Στράτος τους έλεγε ότι έχω, τους λέει, ένανε, τον Κηρομύτη, ο οποίος είναι ίδιος Μάρκος και καλύτερος και παίζει και πιο καλό μπουζούκι. Αντε, βρε Στράτο, πότε θα τόνε φέρεις. Τότε ήταν μαέστρος ο Σαλονικιός», εξομολογείτο στην ίδια συνέντευξη.
Οταν τραγουδούσε το «Μες στου Βάβουλα τη γούβα/έχω ψήσει μια μικρούλα/και ανταμώνουμε τα βράδια/στις δροσιές και στα σκοτάδια», αναφερόταν στη συνοικία που γεννήθηκε, στη γούβα του Βάβουλα. Μοναχογιός και μοναχοπαίδι, δεν στερήθηκε τίποτα: Ο πατέρας του αναλάμβανε το πλύσιμο βαποριών. Επαιζε και μπουζούκι, αλλά δεν το έμαθε από αυτόν ο Στέλιος της παιδικής ηλικίας. «Εγώ, λοιπόν, ακούγοντας τον πατέρα μου να παίζει, σιγά σιγά ξεμυαλίστηκα, γιατί είχα, φαίνεται, τη μανία της μουσικότητας». Μια μέρα ανακαλύπτει ότι ο νεοσσός του πάσχει από μπουζουκομανία και τον κάνει τόπι στο ξύλο.
Σε νεότερη ηλικία
Αλλά αυτός εκεί: σ' ένα καφενεδάκι στην Ευαγγελίστρα, ιδιοκτησίας Γιώργη Σκαλτσάρη, άρχισε να πρωτομαθαίνει μπουζούκι: «Εγώ, επειδή είχα κλίση με το μπουζούκι, έπαιζα με το μπουζουκάκι εκεί, σαν ερασιτέχνης, και αυτοί οι άλλοι παίζανε κιθαρίτσα. Κι ερχότανε ο Μάρκος εκεί και παίζαμε μαζί, δηλαδή αυτοδιδασκόμεθα, δηλαδή...». Πάντα κοστουμαρισμένος με γραβάτα, αποτελούσε πρότυπο αρσενικής φιλαρέσκειας: «Οι παλιοί όταν φόραγα σκληρό κολλάρο και γραβάτα με κοροϊδεύανε. Εγώ τους έλεγα να είσαι μπερμπάντης αλλά να μην φαίνεσαι. Σιγά σιγά μ' ακολουθήσανε όλοι».
Ο Στέλιος Κηρομύτης αρνιόταν ότι είχε καπνίσει χασίσι και το απαξίωνε, με κάποια δόση διδακτισμού, σε συνέντευξή του στον Κώστα Χατζηδουλή («Τα Νέα» 22-6-1976): «Μεις που γράφαμε για τεκέδες και αργιλέδες το ίδιο νόημα δίνουμε στους νεώτερους. Μην πίνετε ναρκωτικά γιατί θα καταλήξετε σαν κι εκείνους που αναφέρουμε στα τραγούδια μας».
Ποιος στήριξε και έδωσε ώθηση στο λαϊκό τραγούδι; «Η προσφυγιά», εκτιμούσε, «βοήθησε το λαϊκό τραγούδι γιατί το ακολούθησε. Τους άρεσε γιατί όλοι οι πρόσφυγες ήταν άνθρωποι της μουσικής και τους άρεσε το ωραίο. Τα τραγούδια τους βασίζονται στη βυζαντινή μουσική και επειδή και το ρεμπέτικο στηρίζεται εκεί γι' αυτό τους άρεσε».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 04/12/2004 |
