Κέντρα πολυτελείας, ξενύχτια, ωραίες γυναίκες, χαρτούρα από δολάρια που γέμιζαν «μπασκέτες», καζίνα, μεγάλη ζωή, πολυτελείς λιμουζίνες που πατούσες ένα κουμπί κι άνοιγαν πόρτες και «ουρανοί». Γνωριμίες με διασημότητες του Χόλιγουντ, ηχογραφήσεις δίσκων, αλλά υπήρχαν κι άλλες πλευρές για τους Έλληνες καλλιτέχνες που πήγαν και έζησαν στην Αμερική μετά το 1950.
Οι μαρτυρίες και οι αφηγήσεις των καλλιτεχνών του λαϊκού τραγουδιού, που έζησαν ή εξακολουθούν να ζουν και σήμερα στην Αμερική, είναι πάντα αντιφατικές. Το μόνο σίγουρο που τους απασχολεί όλα τα χρόνια είναι η νοσταλγία της πατρίδας.
«Γκλόριαν Γκρης» ή «Ελληνική Δόξα». Ένα συγκρότημα που έκανε τον γύρο της Αμερικής το 1963-65 με έδρα το Χόλιγουντ.Διευθυντής ο Αρμένης μουσικός Γιακούμπιεν. Ο Γιάννης Σταματίου (μπουζούκι), η Νίτσα Γκρέζη (τραγούδι), ο Νότης Ησυχόπουλος (ακορντεόν). Στην ένθετη φωτογραφία ο σολίστ του μπουζουκιού Γιώργος Τσιμπίδης που έμεινε και εργάσθηκε 25 χρόνια στην Αμερική.
Ο διωγμός του μπουζουκιού και ορισμένων ανθρώπων του περιθωρίου που έπαιζαν στα λαϊκά κέντρα, δημιούργησε προβλήματα επιβίωσης σε πολλούς λαϊκούς καλλιτέχνες αμέσως μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Οι μεγάλες φίρμες είχαν βολευτεί στα μεγάλα κέντρα, οι «μεσαίοι» και «δεύτεροι» κουτσοπερνούσαν με λιγοστά μεροκάματα ή με κάποιες εμφανίσεις σε πανηγύρια. Γύρω στα 1950-55, η σκέψη για φυγή στην Αμερική είχε δημιουργηθεί για πολλούς. Η αρχή έγινε το 1953. Τον δρόμο των λαϊκών καλλιτεχνών προς την Αμερική έδειξε πρώτος ο Γιάννης Παπαϊωάννου. Στην αρχή μόνος και λίγο μετά με τη Ρένα Ντάλια. Ο δημιουργός της «Μοδιστρούλας», της «Φαληριώτισσας», του «Αντρέα Ζέππου», της «Βαγγελίτσας», απογοητευμένος από τις άσχημες συνθήκες της δουλειάς του στην Ελλάδα, αποφάσισε να φύγει στις Ηνωμένες Πολιτείες για καλύτερη τύχη. Ελάχιστοι καλλιτέχνες από τη χώρα μας δούλευαν εκεί τότε. Το 1950 είχε αρχίσει περιοδεία ο Νίκος Γούναρης, που τελικά έμεινε και εργάσθηκε στην Αμερική γύρω στα 12 χρόνια. Έκανε μάλιστα και δίσκους στη Νέα Υόρκη. Ο Παπαϊωάννου με την Ντάλια βρήκαν καλές συνθήκες και προϋποθέσεις κι έμειναν περίπου 2 1/2 χρόνια: 1952-1954. Όταν επέστρεψε από την Αμερική είχε πει τότε ότι «ο Ελληνισμός τον στήριξε και οι Έλληνες της Αμερικής του έδειξαν μεγάλη αγάπη, ενώ οι γλεντζέδες την ώρα που έπαιζε και τραγουδούσε του πετούσαν δεσμίδες από δολάρια».
Το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική το έκανε ο Κώστας Καπλάνης με τη Σεβάς Χανούμ. Όταν γύρισε κι αυτός έλεγε τα ίδια με τον Παπαϊωάννου. Ότι εκεί πέρα «κολυμπάνε στο χρήμα», ότι κυκλοφορούν μεγάλα αυτοκίνητα, που μπορείς να εξασφαλίσεις με δυο-τρία μεροκάματα. Ο βετεράνος λαϊκός τραγουδιστής Τάκης Μπίνης επιβεβαιώνει σήμερα αυτή τη δήλωση του Καπλάνη (1953), ότι με τρία μεροκάματα αγόραζες «Κάντιλακ» ή «Μπουίκ», αφού τα τυχερά από τη χαρτούρα για έναν καλλιτέχνη ήταν 500-600 δολάρια τη βραδιά και το αυτοκίνητο κόστιζε τότε 1.300 δολάρια.
Το τρίτο ταξίδι στην Αμερική το έκανε πάλι ο Κώστας Καπλάνης με τη Μαρίκα Νίνου, το 1954. Έτσι άνοιξε ο δρόμος και για άλλους γνωστούς καλλιτέχνες του λαϊκού τραγουδιού. Το 1955, έφυγαν ο Γιάννης Τατασσόπουλος, ο Σταύρος Τζουανάκος, η Ρένα Ντάλια και η ννα Γκαλ. Είχαν ετοιμασθεί πολλοί να φύγουν, τότε, αλλά το αμερικανικό προξενείο στην Αθήνα έθετε περιορισμούς. Ζητούσε επίσημα χαρτιά από τις φωνογραφικές εταιρείες ότι ο καλλιτέχνης είναι δημιουργός ή εκτελεστής, καθώς επίσης και ρεκλάμες ή φωτογραφίες από τα μαγαζιά που εμφανίζονταν. Και φυσικά κατάφερναν να πάρουν διαβατήριο όσοι καλλιτέχνες είχαν αυτά τα δικαιολογητικά. Το 1957 αναχωρεί ακόμη ένας σπουδαίος για την εποχή Έλληνας μουσικός, ο σολίστ Γιάννης Σταματίου - Σπόρος.
Δημήτρης Στεργίου, Χάρης Λεμονόπουλος
Στα τέλη του 1959 ξενιτεύεται και ο λαϊκός τραγουδιστής Τάκης Μπίνης. Έμεινε στην Αμερική 22 χρόνια, και σήμερα, βετεράνος πλέον, εμφανίζεται σε λαϊκά κέντρα της Αθήνας και μιλά για τα χρόνια που έζησε και τραγούδησε στη Νέα Υόρκη:
«Πρωτοδούλεψα με τον Απόστολο Καλδάρα και τον Λευτέρη Τσαγκάρη στη Νέα Υόρκη που είχε τότε 35 μαγαζιά! Εργάσθηκα, επίσης, στο Μαϊάμι, στη Βαλτιμόρη και στην Ουάσιγκτον. Οι αναμνήσεις μου είναι όλες καλές από την Αμερική. Η μόνη άσχημη ήταν ότι βρισκόμουν στην ξενιτιά. Γιατί πιστεύω πως η νοσταλγία για την πατρίδα δεν σβήνει ποτέ. Εκεί ο κόσμος μάς αγάπησε περισσότερο απ' ό,τι εδώ στην Ελλάδα».
Στους θαυμαστές του Τάκη Μπίνη, όταν τραγουδούσε στο κέντρο «Arabian nights», ήταν ο Φρανκ Σινάτρα, ο Πέρι Κόμο, ο Σάμυ Ντέιβις και ο Ντην Μάρτιν.
Στον 45ο χρόνο μόνιμης διαμονής στην Αμερική μπήκε φέτος ο Γιάννης Τατασσόπουλος. Δεξιοτέχνης του μπουζουκιού, συνθέτης και τραγουδιστής. Έφυγε από την Αθήνα το 1955, με τη Ρένα Ντάλια, για τη Νέα Υόρκη. Βγήκαν μαζί για μεγάλο διάστημα από την πίστα του κέντρου «Πορτ-Σάιδ». Αργότερα πήγαν σε άλλα μαγαζιά. Ο Τατασσόπουλος δούλεψε σαν τρίο με τον Σταύρο Τζουανάκο (μπουζούκι) και τον Γιώργο Γοζαδίνο (κιθάρα). Παράλληλα με τα κέντρα ασχολήθηκε και με τη δισκογραφία. Στην Αμερική ηχογράφησε δεκάδες τραγούδια σε δίσκους με την Πόλυ Πάνου, με την οποία έκανε κοινές εμφανίσεις, για τρία χρόνια, σε κέντρα της Νέας Υόρκης και του Χόλιγουντ. «Θα μπορούσα να γράψω μια αυτοβιογραφία - θρίλερ, δέκα τόμους», μας λέει ο Γιάννης Τατασσόπουλος για όσα έζησε στην Αμερική ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος. Γεμάτη περιπέτεια είναι και η 18χρονη παραμονή στην Αμερική του Γιάννη Σταματίου ή Σπόρου. Οι σταθμοί αυτής της πορείας του είναι πολλοί και οι εμφανίσεις εντυπωσιακές: Νέα Υόρκη, Σικάγο, Χόλιγουντ, Βοστώνη, Φλώριδα, Κλήβελαντ, Ουάσιγκτον.
Ο Σταματίου θυμάται όμορφες στιγμές που πέρασε στις νυχτερινές πίστες, όχι μόνο των κέντρων, αλλά και των μεγάλων καζίνων σε Λας Βέγκας, Σαν Φρανσίσκο, Ρίνο Νεβάδα. Δεν ξεχνά όμως και μια πολύ κακή εμπειρία που είχε με κάποιους Ελληνοαμερικανούς καταστηματάρχες και μπράβους, τους αδελφούς Μπουλαχάνη, που απειλούσαν να του σπάσουν τα δάχτυλα, να μην μπορεί να παίξει μπουζούκι, αν θα έφευγε από το μαγαζί τους στο Σικάγο. Τότε ο Σταματίου το 'σκασε νύχτα και έφυγε για το Χόλιγουντ, οδηγώντας το αυτοκίνητό του 52 ώρες συνεχώς, προκειμένου να καλύψει απόσταση 3.500 μιλίων!
Δύο γνωστοί Έλληνες δεξιοτέχνες, ο Δημήτρης Στεργίου ή Μπέμπης (που απεκαλείτο «θεός» του μπουζουκιού από τους συναδέλφους του) και ο Χάρης Λεμονόπουλος («αυτοκράτωρ» του μπουζουκιού κατά Μάνο Χατζιδάκι), έκαναν μεγάλη καριέρα στην Αμερική. Δούλεψαν όχι μόνο στα κέντρα, αλλά ηχογράφησαν δίσκους και έδωσαν μεγάλα ρεσιτάλ. Ο Στεργίου στο «Κάρνεγκι Χωλ» και ο Λεμονόπουλος στο «Μπροντγουαίη». Ο κριτικός της εφημερίδας «Λος ντζελες Τάιμς» έγραψε για τον Μπέμπη ότι είναι ο Παγκανίνι του μπουζουκιού, ενώ η Μελίνα Μερκούρη μετά την παράσταση αγκάλιασε τον Λεμονόπουλο, λέγοντάς του: «Χάρη, απόψε ένας άγγελος κατέβηκε και φίλησε τα "μαγικά σου δάχτυλα"».
Ένα από τα αριστουργήματα της δισκογραφίας του λαϊκού τραγουδιού, το θρυλικό «Μινόρε της αυγής», που έχει κατοχυρωθεί δικαστικώς στον συνθέτη και μαέστρο Σπύρο Περιστέρη ενώ παράλληλα το διεκδικούσε για δικό του και ο Κώστας Καπλάνης, έχει τις ρίζες του στην Αμερική και συγκεκριμένα στη Νέα Υόρκη. Το «Μινόρε της αυγής» κατά τον συνθέτη Γιάννη Τατασσόπουλο εμπνεύσθηκε, έγραψε και έπαιξε προπολεμικά με το μπουζούκι του ένας σπουδαίος μουσικός, ο Γιάννης (Τζακ) Χαλκιάς. Είχε κυκλοφορήσει σε μεγάλο δίσκο γραμμοφώνου με τίτλο «Το μινόρε του τεκέ» και στην πίσω πλευρά υπήρχε ένα ζεϊμπέκικο «Ο Ξεφτίλης». Το ορχηστρικό αυτό κομμάτι του Χαλκιά το έπαιζαν οι μουσικοί σε όλα τα ελληνικά κέντρα της Αμερικής. Ο μαέστρος Σπύρος Περιστέρης είχε τότε τη μαντολινάτα στο καράβι που εκτελούσε το δρομολόγιο Πειραιάς - Νέα Υόρκη, για να διασκεδάζει τους επιβάτες, αφού η διάρκεια του ταξιδιού κρατούσε ένα μήνα. Σε κάποιο δισκάδικο βρήκε και αγόρασε το «Μινόρε του τεκέ». Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέλαβε μαέστρος στις φωνογραφικές εταιρείες του Μίνωος Μάτσα «Obeon - Parlophone», αξιοποίησε το κομμάτι αυτό. Πήρε στίχους από τον Μάτσα και με εκτελεστή τον Κώστα Καπλάνη βγήκε το «Μινόρε της αυγής», που μουσικά ήταν το ίδιο το «Μινόρε του τεκέ». Ο Καπλάνης όμως το διεκδικούσε κι αυτός και η υπόθεση έφθασε στα δικαστήρια.
Τελικά, βγήκε απόφαση και δικαιώθηκε ο Περιστέρης.
Ο Γιαννάκης Αγγέλου (δεξιοτέχνης του μπουζουκιού) με την Καίτη Πετράκη (λαϊκή τραγουδίστρια) στο «Βρεττάνια Καφέ» το 1962,στη Νέα Υόρκη. Το κέντρο ήταν ιδιοκτησία του γνωστού -τότε- Ελληνοαμερικανού επιχειρηματία Κώστα Μπάκα. Κάτω, σε ένθετη φωτογραφία ο διάσημοςΈλληνας σολίστ του μπουζουκιού Γιάννης Σταματίου ή Σπόρος με τον διάσημο Αμερικανό ηθοποιό Τζάκ Λέμον, στο Χόλιγουντ το 1962. Ανάμεσά τους, η φίλη του Λέμον, γνωστή ηθοποιός Σίρλεϊ Τζόουνς.
«Η Ελλάδα στα δύσκολα χρόνια μας υπήρξε κακιά μάνα. Αναγκασθήκαμε να ξενιτευτούμε στην Αμερική. Εκεί μας φέρθηκαν καλά... Βρήκαμε αγάπη και κατανόηση», θα πει ο λαϊκός τραγουδιστής Τάκης Μπίνης, που έζησε και εργάστηκε 22 χρόνια στην Αμερική. Ενώ ο συνθέτης και δεξιοτέχνης του μπουζουκιού Γιάννης Τατασσόπουλος λέει, στα σοβαρά, ότι θα μπορούσε να γράψει δέκα τόμους, μία αυτοβιογραφία θρίλερ, για τις χιλιάδες νύχτες, μαγικές ή τραγικές, που ζει συνεχώς 45 χρόνια(!), στην Αμερική. Ένας άλλος ευαίσθητος μουσικός, ο σολίστ Γιάννης Σταματίου ή Σπόρος, με 20χρονη παραμονή στην Αμερική, ιστορεί με ειλικρίνεια: «Πέρασαν από τα χέρια μας χιλιάδες δολάρια, αλλά τις περισσότερες φορές μέναμε άφραγκοι. Έφταιγαν ο τζόγος, οι όμορφες γυναίκες, τα ξενύχτια και η έκλυτη ζωή».
Αναμνήσεις, ιστορίες, γεγονότα, αξέχαστες στιγμές, συναισθήματα, αγάπες και τραγούδια. Ένας κόσμος ολόκληρος και αλλιώτικος στην Αμερική. Μια διαφορετική καλλιτεχνική Ελλάδα, ανάμεσα σε Έλληνες και ξένους. Οι ρεμπέτες και γενικά οι λαϊκοί καλλιτέχνες γράφουν τη δική τους ιστορία στη Νέα Υόρκη, στην Ουάσιγκτον, στη Φλώριδα, στην Καλλιφόρνια, στο Χόλλυγουντ.
Από τις αρχές του αιώνα μέχρι σήμερα, εκατοντάδες τραγουδιστές, συνθέτες και οργανοπαίκτες μεταφέρουν κομμάτια του μουσικού μας πολιτισμού, το λαϊκό τραγούδι, την αυθεντική διασκέδαση στις μεγάλες Πολιτείες της Αμερικής. Ορισμένοι έκαναν μεγάλη καριέρα εκεί. λλοι πήγαιναν και γύριζαν στην Ελλάδα. λλοι έχουν αφήσει εκεί την τελευταία τους πνοή και τους φιλοξενούν τα ξένα χώματα.
Σ' αυτήν τη διαρκή περιπέτεια των Ελλήνων καλλιτεχνών, που αρχίζει από το 1910 και κρατάει μέχρι σήμερα, ένα είναι γεγονός: ότι το λαϊκό τραγούδι και το μπουζούκι (στον μεγαλύτερο βαθμό από άλλα όργανα), σαν γνήσιες μορφές έκφρασης, ενθουσιάζουν και ψυχαγωγούν. Καλλιτέχνης - ορόσημο, του οποίου η προσφορά σφράγισε την ελληνική παρουσία στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπήρξε ο Γιώργος Κατσαρός. Από τους πρωτοπόρους του ελληνικού τραγουδιού και της παγκόσμιας δισκογραφίας. Έφυγε από την Αστυπάλαια και πήγε στην Αμερική το 1914. Πρώτα στη Φιλαδέλφεια, μετά στο Μανχάτταν και αργότερα στη Φλώριδα. Το 1915 ηχογράφησε τα πρώτα του τραγούδια σε δίσκους. Τότε συναντήθηκε και συνεργάσθηκε με γνωστούς Έλληνες τραγουδιστές και οργανοπαίκτες: Κούλα Αντωνοπούλου, Μαρίνα Παπαγκίκα, Χαρίλαο Πιπεράκη, Ιερόθεο Σχίζα, Αμαλία Βάκωνα, Αχιλλέα Πούλο και Τέτο Δημητριάδη, όλους Έλληνες μετανάστες στην Αμερική.
Ο Γιώργος Κατσαρός, με έδρα τις πόλεις της Αμερικής όπου ζούσε και τραγουδούσε, οργάνωνε τουρνέ σε όλες τις ηπείρους, σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης και τραγούδησε όπου υπήρχαν Έλληνες. Τα τελευταία χρόνια είχε επισκεφθεί την Ελλάδα και το 1995 έδωσε την τελευταία του συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά. Πέθανε στη Φλώριδα, τον Ιούνιο του 1997, σε ηλικία 109 ετών!
ΤΑ ΝΕΑ , 22/05/1999 , Σελ.: R39
Κωδικός άρθρου: A16444R391
ID: 34959 |
